Παρουσίαση βιβλίου «Από το Παρίσι στο Πέραν, Έλληνες Κινηματογραφιστές της Πόλης» του Γιώργου Μπόζη και της Σούλας Μπόζη Τετάρτη, 11 Ιανουαρίου 2012, ώρα 7:00 μ.μ.
Ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών και οι Εκδόσεις Τόπος παρουσιάζουν το βιβλίο «Από το Παρίσι στο Πέραν, Έλληνες Κινηματογραφιστές της Πόλης»
του Γιώργου Μπόζη και της Σούλας Μπόζη
Τετάρτη, 11 Ιανουαρίου 2012, ώρα 7:00 μ.μ.
Αίθουσα Τελετών του Μεγάρου του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών,
Δημοσθένους 117, Καλλιθέα.
Το βιβλίο «Από το Παρίσι στο Πέραν, Έλληνες Κινηματογραφιστές της Πόλης» του Γιώργου Μπόζη και της Σούλας Μπόζη, το οποίο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τόπος συνδυάζει με γνώση και μέθοδο την αγάπη για την Πόλη με την αγάπη για τον Κινηματογράφο.
Το βιβλίο ρίχνει μια διαφορετική ματιά στην Κωνσταντινούπολη, εκείνη των Ελλήνων διανοουμένων. Βασίστηκε σε αθησαύριστα ντοκουμέντα που με υπομονή και αφοσίωση στο δύσκολο θέμα συνέλεγαν οι συγγραφείς του επί μία δεκαπενταετία..
Ο κινηματογράφος στην Κωνσταντινούπολη πρωτοεμφανίζεται στις αρχές του χειμώνα 1896, πριν συμπληρωθεί ακόμα χρόνος από τις δημόσιες προβολές των αδελφών Λυμιέρ στο Παρίσι, που θεωρήθηκαν συμβατικά ως η αρχή του κινηματογράφου. Οι πρώτες προβολές γίνονται στο Πέραν.
Ο ενθουσιασμός του κωνσταντινουπολίτικου κοινού μέσα σε λίγες εβδομάδες εισάγει τον κινηματογράφο στα τρία τότε μεγαλύτερα θέατρα της πόλης: στο «Ωδείο» του Κεφαλονίτη Πετράκη Ραυτόπουλου, στα «Μνηματάκια» των εκ Σίφνου αδελφών Αντώνη και Απόστολου Ψυχούλη και στην «Ομόνοια» (Κονκόρντια) των Ανδρέα Ξενάτου και Ανδρέα Λειβαδά από την Κεφαλονιά.
Έως το 1908, όσο διαρκεί η σουλτανική απαγόρευση της ηλεκτροδότησης, οι προβολές συνεχίζονται στα κεντρικά συνοικιακά θέατρα και καφενεία, καθώς και στις αίθουσες πολλών ελληνικών συλλόγων. Η φιλεκπαιδευτική αδελφότητα «Πρόοδος» στα Ταταύλα καθιερώνει μόνιμες κινηματογραφικές παραστάσεις στη «Ζαχαρώφειο» αίθουσα της κοινότητας. Εδώ, τον Μάιο του 1912 παρακολουθεί προβολές και ο Πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄, σε αντίθεση με το ισλαμικό ιερατείο που μέχρι το 1923 καταδικάζει και απαγορεύει τον κινηματογράφο, ιδιαίτερα στις γυναίκες. Όταν το 1910 με την εξάπλωση του ηλεκτρισμού ανοίγουν αποκλειστικά κινηματογραφικές αίθουσες, πρωτεργάτες είναι μια σειρά Έλληνες αιθουσάρχες. Ο Εμμανουήλ Κυριακόπουλος ανοίγει τους κινηματογράφους «Σαντράλ» (1910) και «Εκλέρ» (1913), ο Φαίδων Πασχαλίδης τους κινηματογράφους «Οριαντώ» (1910) και «Παρλάν» (1912). Ο Παναγιώτης Χρυσός τον «Αμερικανικό κινηματογράφο» (1912), ενώ ο Τηλέμαχος Σπυρίδης διευθύνει τον κινηματογράφο «Γκωμόν» (1913) που συνεχίζουν αργότερα οι αδερφοί Κώστας και Νίκος Τσαγκόπουλος με την επωνυμία «Λουξεμβούργον» (1914).
Έως το 1922, ο ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης της οποίας ο πληθυσμός αριθμούσε περίπου 330 χιλιάδες, ως επιχειρηματική αλλά και καταναλωτική οντότητα κρατάει τα πρωτεία στο χώρο του κινηματογράφου. Αποδεδειγμένα, με στατιστική του 1920 στον αμερικανικό οδηγό «Constantinople today», το 83% των ψυχαγωγικών επιχειρήσεων ανήκε σε Έλληνες.
Αρχές του 1900 εμφανίζεται ο Φαναριώτης Δημήτρης Μεραβίδης, ως ο πρώτος Έλληνας οπερατέρ που γυρίζει ταινίες στην Πόλη, ο οποίος σπούδασε φωτογραφία και κινηματογράφο στους αδελφούς Lumiere στο Παρίσι. Το 1905 οργανώνει ένα πλήρες κινηματογραφικό εργαστήριο όπου επεξεργάζεται τα επίκαιρα που κινηματογραφεί και στέλνει στις εταιρείες Γκωμόν και Πατέ στο Παρίσι. Το 1915 αρχίζει να γυρίζει μια σειρά κωμωδίες, γύρω στα 120 μέτρα η κάθε μία, όπως συνηθιζόταν τότε. Ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η πρώτη κωμωδία που γύρισε το 1919 με τον Πολίτη ηθοποιό Κίμωνα Σταθόπουλο (τον Έλληνα «Σαρλό»). Ο Δ. Μαραβίδης, το 1926 έρχεται στην Αθήνα για να οργανώσει ένα κινηματογραφικό εργαστήρι στην οδό Ιουλιανού. Αργότερα, στην οδό Πανεπιστημίου 56, μέσα στην αυλή του κινηματογράφου «Ιντεάλ», διατηρούσε γραφείο και εργαστήρια εμφανίσεως ταινιών. Ο Δ. Μεραβίδης ήταν ο διασημότερος οπερατέρ της εποχής του. Πριν το 1922 επίσης, ξεχωρίζουν οι δραστηριότητες του οπερατέρ Γιώργου Προκοπίου, του οπερατέρ Γαζιάδη, των πρωταγωνιστριών Αριστέας Καλλινέα, της κυρίας Αναστασίας, των κυριών Παναγιώτας και Καλλιθέας Μπαϊζάρ.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, μέσα στο γενικό κλίμα απογοήτευσης, αβεβαιότητας και αναμονής, η ελληνική παρουσία στο χώρο του κινηματογράφου εξασθενίζει. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 παρουσιάζεται ένας κύκλος τεχνικών που επανδρώνουν τον τουρκικό κινηματογράφο, με πρώτο το Λάζαρο Γιαζιτζίογλου (Γραφόπουλο), διευθυντή φωτογραφίας ο οποίος εως το 1961 εργάζεται ως οπερατέρ σε 51 τουρκικές ταινίες. Ο Γιάννης Κουρτέσογλου, μεταξύ 1943-1959 εργάζεται ως οπερατέρ σε 25 ταινίες. Ο Κρίτων Ηλιάδης, επί 35 χρόνια διαπρέπει στο χώρο του κινηματογράφου ως διευθυντής φωτογραφίας. Τιμήθηκε 7 φορές με ειδικό βραβείο διευθυντή φωτογραφίας. Ο αδελφός του Γιώργος Ηλιάδης, ο οποίος διδάχτηκε την τεχνική του ομιλούντα κινηματογράφου στη Γερμανία, από το 1938 εργάζεται αρχικά ως ηχολήπτης και από το 1944, έως το 1972 ως διευθυντής ήχου σε 200 τουρκικές ταινίες.
Ο Διαμαντής Φιλμερίδης, ο μικρότερος των αδελφών Φιλμερίδη, το 1938 ξεκινά ως βοηθός μοντέρ και εξελικτικά γίνεται ένας από τους καλύτερους μοντέρ του τουρκικού κινηματογράφου, όπως και ο Μάρκος Βουδούρης. Ο Ιωακείμ Φιλμερίδης μεταξύ 1935-1970 ήταν ο διασημότερος οπερατέρ του τουρκικού κινηματογράφου. Ο Μανασής Φιλμερίδης από το 1944-1972 υπήρξε οπερατέρ 117 ταινιών, μεταξύ των οποίων το 1953 συνεργάστηκε στην τουρκοελληνική παραγωγή «Η ωραία του Πέραν», σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ορέστη Λάσκου η οποία γυρίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Ο οπερατέρ Κώστας Ψαράς συνεργάστηκε σε περισσότερες από 30 τουρκικές ταινίες.
Ο Αλέκος Αλεξάνδρου εργάστηκε μεταξύ 1959-1972 επίσης ως μοντέρ στην Τουρκία.
Από τους ηθοποιούς διακρίνονται: η Γοργόνα Ευθαλία, Πόλα Μορέλι, Λουίζα Νορ, η Ζωζώ Νταλμάς, ο Θωμάς Μπαλτζής («Ο Πολίτης Ταρζάν»).
Γνωστοί παραγωγοί-εισαγωγής ήταν : ο Τηλέμαχος Σπυρίδης τη δεκαετία του 30 με την κινηματογραφική εταιρεία «Ατλάς» της Gaumont. Οι αδελφοί Βασίλης, Αναστάσης και Ιορδάνης Ανάς ήταν ιδιοκτήτες κινηματογραφικών αιθουσών, και είχαν την κινηματογραφική εταιρεία παραγωγής, εισαγωγής και διανομής ταινιών «Reks Film». Ο Αντώνης Αποστόλου, σκηνοθέτης, ιδρυτής της εταιρείας «Ceylan Film» ήταν παραγωγός, εισαγωγέας ποιοτικών κινηματογραφικών ταινιών, ο οποίος είχε ξεκίνησε ως κριτικός κινηματογράφου το 1920. Άλλος γνωστός παραγωγός και εισαγωγέας ήταν ο Γιώργος Σαρρής, ο οποίος είχε την κινηματογραφική εταιρεία «Elektra Film» . Όπως επίσης και οι Αδελφοί Τσαγκόπουλοι, οι οποίοι διαχειρίζονταν κινηματογραφικές αίθουσες στην Μεγάλη Οδό και ήταν ιδρυτές της κινηματογραφικής εταιρείας παραγωγής, εισαγωγής και διανομής ταινιών, την «Koçanga Film».
